Sygnalista i jego rola w firmie

Sygnalista – to termin, który z pewnością wielu z nas kojarzy w sposób negatywny. Młodszym osobom przychodzą na myśl skargi koleżanki lub kolegi do wychowawcy w szkole podstawowej zaś tym starszym przypominają się zapewne czasy komunistyczne, gdzie osoby współpracujące z władzą ludową nazywało się kapusiami. Dziś temat sygnalistów wraca po latach na wokandę za sprawą Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1938 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, powszechniej, zwaną powszechnie jako dyrektywa o ochronie sygnalistów. Termin jej implementacji do przepisów krajowych upłynął 17 grudnia 2021 r. jednak w naszym kraju na chwilę obecną (tj. 27.02.2023 r.) dysponujemy już szóstym – niestety nie wiadomo czy ostatnim – projektem ustawy o ochronie sygnalistów. Projekt ten znajdziecie Państwo w tym miejscu – U S T AWA z dnia …. o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa.

Sygnalista – kim jest whistleblower?

Dyskutując na temat roli sygnalisty w różnego rodzaju zakładach pracy należy zadać sobie podstawowe pytanie: kim tak naprawdę jest sygnalista? W literaturze branżowej określa się go jako osobę, która zgłasza w ramach swojego pracodawcy (np. doradcy etycznemu, audytorowi wewnętrznemu, radzie nadzorczej, poprzez infolinię lub inne narzędzia) albo poza pracodawcą (np. właściwym organom kontroli, nadzoru, ścigania lub organom właścicielskim, czasem opinii publicznej) nieprawidłowości mające miejsce w miejscu pracy, w środowisku zawodowym lub takie, za które odpowiedzialny jest pracodawca[1]. Widzimy zatem, że termin ten jest definiowany w sposób pozytywny, z uwagi na pozytywny wpływ takiej osoby na zakład pracy.

Ważną kwestią jest także określenie, kto może być sygnalistą w firmie. Według założeń dyrektywy może nim być np.:

kandydat do pracy,
pracownik (w tym także były pracownik),
przedsiębiorca,
stażysta,
wolontariusz,
wspólnik akcjonariusz,
członek organu osoby prawnej,
osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Warto w tym miejscu zauważyć, że dyrektywa nie zakłada powołania obowiązkowego stanowiska sygnalisty w firmie, jak ma to miejsce np. w przypadku Inspektora Ochrony Danych na gruncie RODO. Mówiąc zatem w skrócie sygnalistą może być dosłownie każdy, kto zgłasza naruszenia, objęte zakresem dyrektywy, do których należą m.in. zamówienia publiczne, bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami czy kwestie związane z ochroną danych osobowych.

Po więcej najświeższych informacji z zakresu ochrony sygnalistów zapraszamy do zakładki aktualności.

[1] Definicja za Instytutem im. Stefana Batorego