Ochrona sygnalistów to istotny element prawodawstwa mającego na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobom zgłaszającym naruszenia prawa. Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz.U poz. 928), która obowiązuje od 25 września 2024 roku, wprowadza szczegółowe regulacje dotyczące zgłoszeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz zabezpiecza sygnalistów przed działaniami odwetowymi. Dzięki temu osoby zgłaszające nieprawidłowości mogą liczyć na skuteczną ochronę prawną i wsparcie instytucji państwowych.
Najważniejsze informacje o ochronie sygnalistów
Ustawa określa:
- definicje kluczowych pojęć, takich jak organ publiczny, podmiot prawny zobowiązany do utworzenia kanałów zgłoszeń, działania następcze oraz działania odwetowe,
- zakres przedmiotowy naruszeń prawa podlegających zgłoszeniu,
- przepisy chroniące sygnalistę w kontekście naruszeń prawa przewidzianych przez dyrektywę 2019/1937 oraz ich odpowiedników w prawie krajowym, w tym w obszarach takich jak zamówienia publiczne, bezpieczeństwo transportu i ochrona środowiska.
Dodatkowo ustawa rozszerza zakres ochrony na:
- konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela, lecz tylko w relacjach jednostki z organami władzy publicznej,
- przypadki korupcji,
- status prawny sygnalisty.
Kogo obejmuje ochrona sygnalistów?
Ustawa rozszerza zakres ochrony na różne grupy zawodowe. Ochrona przysługuje osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej, prowadzącym działalność gospodarczą, wolontariuszom oraz żołnierzom. Dodatkowo prawo do ochrony mają także:
- osoby, które zgłosiły naruszenie przed nawiązaniem stosunku pracy,
- osoby, których stosunek pracy już ustał,
- osoby pomagające sygnalistom w zgłoszeniu naruszenia,
- osoby prawne i organizacje powiązane z sygnalistą.
Jak można zgłosić naruszenie?
-
Zgłoszenia wewnętrzne
Każdy podmiot zatrudniający co najmniej 50 osób (z wyjątkiem małych gmin i powiatów) ma obowiązek wdrożenia procedur zgłaszania naruszeń wewnętrznie. Sektor finansowy, niezależnie od wielkości, również podlega temu obowiązkowi.
-
Zgłoszenia zewnętrzne
Organy publiczne muszą przyjmować zgłoszenia i prowadzić odpowiednie procedury ich obsługi. Zgłaszający mogą skierować informację o naruszeniu do właściwego organu, który ma obowiązek:
- rejestrowania zgłoszeń,
- rozpatrywania sprawy,
- podejmowania działań następczych,
- informowania zgłaszającego o postępach.
Rolą Rzecznika Praw Obywatelskich jest weryfikacja zgłoszeń i przekazywanie ich do odpowiednich instytucji, a także zapewnienie wsparcia sygnalistom.
Ujawnienie publiczne a ochrona prawna
Sygnalista jest objęty ochroną także wtedy, gdy zdecyduje się na ujawnienie publiczne informacji o naruszeniu. Aby jednak było to zgodne z przepisami, najpierw powinien on dokonać zgłoszenia wewnętrznego lub zewnętrznego. Jeśli instytucja nie podejmie działań, sygnalista może ujawnić naruszenie bezpośrednio opinii publicznej.
Środki ochrony sygnalistów
Nowe przepisy przewidują szereg zabezpieczeń dla osób zgłaszających naruszenia:
- zakaz działań odwetowych, takich jak zwolnienie z pracy,
- odwrócony ciężar dowodu – to pracodawca musi wykazać, że podjęte wobec sygnalisty działania nie są represją,
- odszkodowania dla osób, które padły ofiarą działań odwetowych,
- zakaz zrzeczenia się ochrony przez sygnalistę.
Podsumowanie
Przepisy o ochronie sygnalistów, obowiązujące od końca 2024 roku, wprowadzają skuteczniejsze mechanizmy zabezpieczające osoby zgłaszające naruszenia prawa. Dzięki rozbudowanym procedurom zgłaszania oraz środkom ochronnym, sygnaliści mogą liczyć na większą anonimowość i bezpieczeństwo. Każda organizacja powinna jak najszybciej dostosować swoje procedury do nowych regulacji, aby uniknąć konsekwencji prawnych i finansowych.
Twoje bezpieczeństwo to nasza pasja! 🌐 Jeśli interesuje Cię ochrona danych osobowych, bezpieczeństwo informacji czy cyberbezpieczeństwo, zajrzyj na stronę CAB oraz Platformę Cyberbezpieczeństwa. Szukasz informacji o ochronie sygnalistów? 📢 Sprawdź stronę Kanału Zgłoszeniowego. Czekają tam praktyczne porady i ekspercka wiedza!
